Koronawirus pandemiýasy bilen baglanyşykly adatdan daşary ýagdaýlara jogap edip, her ýyl geçirilýän IEA Global Energetika Syn, 2020-nji ýyla çenli bolup geçen wakalara real wagt seljermesini we ýylyň galan böleginde bolup biljek ugurlary öz içine alýar.
Global energiýa synynyň bu bölümi üçin 2019-njy ýyldaky energiýa we CO2 zyňyndylary baradaky maglumatlary gözden geçirmekden başga-da, soňky üç aýyň dowamynda ýurt we ýangyç sarp edişini yzarladyk we käbir ýagdaýlarda - elektrik ýaly hakyky wagtda.Käbir yzarlamalar her hepde dowam eder.
Jemgyýetiň saglygy, ykdysadyýet we şonuň üçin 2020-nji ýylyň galan böleginde energiýa bilen baglanyşykly näbellilik öň görlüp-eşidilmedik derejede.Şonuň üçin bu seljerme diňe bir 2020-nji ýylda energiýany ulanmak we CO2 zyňyndylary üçin mümkin bolan ýollary kesgitlemän, eýsem dürli netijelere sebäp bolup biljek köp faktorlary hem görkezýär.Asyrda bir gezek ýüze çykan bu krizisi nädip ýeňip geçmelidigi barada möhüm sapaklary alýarys.
Häzirki “Covid-19” pandemiýasy dünýädäki saglyk krizisinden has ýokarydyr.28-nji aprelde 3 million tassyklanan waka we kesel sebäpli 200 000-den gowrak adam öldi.Wirusyň ýaýramagyny haýallatmak ugrundaky tagallalaryň netijesinde, saklamak çärelerine sezewar bolan energiýa sarp edilişiniň paýy mart aýynyň ortalarynda 5% -den aprel aýynyň ortalarynda 50% -e çenli ýokarlandy.Birnäçe Europeanewropa ýurtlary we ABŞ maý aýynda ykdysadyýetiň käbir böleklerini açmaga garaşýandyklaryny mälim etdiler, şonuň üçin aprel aýy iň agyr aý bolup biler.
Saglyga gönüden-göni täsir etmekden başga-da, häzirki krizis dünýä ykdysadyýetine, energiýa sarp edilişine we CO2 zyňyndylaryna möhüm täsir edýär.Aprel aýynyň ortalaryna çenli gündelik maglumatlary seljermek, doly gulplanan ýurtlarda hepdede energiýa isleginiň ortaça 25%, bölekleýin gulplanan ýurtlarda bolsa ortaça 18% pese gaçýandygyny görkezýär.30 ýurt üçin 14-nji aprelde ýygnan gündelik maglumatlar, global energiýa isleginiň üçden iki bölegini düzýär, isleg depressiýasynyň gulplanmagyň dowamlylygyna we berkligine baglydygyny görkezýär.
2020-nji ýylyň birinji çärýeginde global energiýa islegi 3,8% azaldy, täsirleriň köpüsi mart aýynda Europeewropada, Demirgazyk Amerikada we beýleki ýerlerde tussaglyk çäreleriniň durmuşa geçirilmegi bilen duýuldy.
- Global kömür islegi iň agyr boldy, 2019-njy ýylyň birinji çärýegi bilen deňeşdirilende 8% töweregi azaldy. Bu aşaklamany düşündirmek üçin üç sebäp boldy.Kömür esasly ykdysadyýet bolan Hytaý, birinji çärýekde Covid - 19 tarapyndan iň agyr zyýan çeken ýurt boldy;arzan gaz we başga ýerlerde täzelenýän çeşmeleriň dowamly ösüşi kömür bilen baglanyşyklydy;we ýumşak howa kömüriň ulanylmagyny hem çäklendirdi.
- Nebite bolan isleg hem birinji çärýekde 5% töweregi peseldi, esasanam global nebit isleginiň 60% -ini emele getirýän hereket we awiasiýa çäklendirilmegi bilen.Mart aýynyň ahyryna global ýol ulaglary işjeňligi 2019-njy ýyldakydan takmynan 50%, awiasiýa bolsa 60% -den pesdi.
- Pandemiýanyň gaz islegine edýän täsiri, ortaça 2% töweregi bolup, 2020-nji ýylyň birinji çärýeginde gaz esasly ykdysadyýetlere güýçli täsir etmedi.
- Täzelenýän çeşmeler, has uly oturdylan kuwwat we ileri tutulýan iberiş bilen islegiň artmagyny üpjün eden ýeke-täk çeşme boldy.
- Elektrik toguna täsir etmek bilen gulplama çäreleri netijesinde elektrik toguna bolan isleg ep-esli azaldy.Birnäçe ýurtda doly gulplanan döwürde elektrik toguna bolan isleg 20% ýa-da ondanam peseldi, sebäbi täjirçilik we senagat amallarynyň azalmagy sebäpli ýaşaýyş isleginiň ýokarlanmagy has ýokarydyr.Birnäçe hepde bäri islegiň görnüşi uzaga çeken ýekşenbä meňzeýärdi.Islegiň azalmagy elektrik energiýasyndaky täzelenýän çeşmeleriň paýyny ýokarlandyrdy, sebäbi olaryň önümçiligine isleg köp derejede täsir etmeýär.Kömür, gaz we ýadro energiýasy ýaly beýleki elektrik çeşmelerine isleg azaldy.
Tutuş ýyla seredenimizde, herekete we jemgyýetçilik-ykdysady işjeňlige birnäçe aýlap çäklendirmeler sebäpli giňden ýaýran global çökgünligiň energiýa täsirini kesgitleýän bir ssenariýany öwrenýäris.Bu ssenariýanyň içinde, gulplama çökgünliginiň çuňlugyndan dikeldiş diňe ýuwaş-ýuwaşdan we makroykdysady syýasat tagallalaryna garamazdan ykdysady işjeňlikde ep-esli hemişelik ýitgi bilen utgaşýar.
Şeýle ssenariýanyň netijesi, energiýa isleginiň 6 göterim şertnama baglaşmagydyr, göterim derejesinde 70 ýylda iň ulusy we mutlak nukdaýnazardan iň ulusy.Covid - 19-nyň 2020-nji ýylda energiýa islegine edýän täsiri, 2008-nji ýyldaky maliýe krizisiniň global energiýa islegine edýän täsirinden ýedi esse köp bolar.
Uelangyçlaryň hemmesine täsir ediler:
- Nebite bolan isleg ýylyň dowamynda ortaça 9%, ýa-da 9 mb / d peselip, nebitiň sarp edilişini 2012-nji ýyldaky derejesine getirip biler.
- Kömür islegi 8% azalmagy mümkin, sebäbi ýylyň dowamynda elektrik toguna bolan isleg 5% töweregi pes bolar.Hytaýda senagata we elektrik energiýasyna öndürilýän kömür isleginiň dikeldilmegi başga ýerlerde has uly pese gaçmagy öwezini dolup biler.
- Energetika we senagat önümlerine bolan islegiň azalmagy bilen, gazyň islegi birinji çärýekdäki bilen deňeşdirilende tutuş ýylyň dowamynda has peselip biler.
- Elektroenergetika isleginiň peselmegi sebäpli ýadro energiýasyna bolan isleg hem peseler.
- Operasiýa çykdajylarynyň pesligi we köp elektrik ulgamyna artykmaç elýeterlilik sebäpli täzelenýän çeşmeleriň artmagyna garaşylýar.Potensialyň soňky ösüşi, 2020-nji ýylda onlaýn durmuşa geçiriljek käbir täze taslamalar hem önümçiligi ýokarlandyrar.
2020-nji ýyla bolan çaklamamyzda, käbir sebitlerde 10% azalmak bilen global elektrik islegi 5% azalýar.Az uglerodly çeşmeler, 2019-njy ýylda döredilen gurşuny giňeldip, kömür bilen işleýän nesilden has ýokary bolar.
Global CO2 zyňyndylarynyň 10 ýyl ozal 8% ýa-da 2,6 gigaton (Gt) azalmagyna garaşylýar.Geçen ýylky ýaly azalma, dünýädäki maliýe krizisiniň netijesinde 2009-njy ýylda 0,4 Gt azalmagy bilen deňeşdirilende alty esse uly we ahyryndan bäri öňki azalmalaryň umumy mukdaryndan iki esse uly bolar. Ikinji jahan urşy.Öňki krizislerden soň bolşy ýaly, ykdysadyýeti täzeden başlatmak üçin maýa goýum tolkuny has arassa we has berk energiýa infrastrukturasyna bagyşlanmasa, zyňyndylaryň ýokarlanmagy peselmekden has uly bolup biler.
Iş wagty: Iýun-13-2020